Yunan felsefesi ve buna dayanarak biçimlenen düşüncenin insanlık tarihine yaptığı katkılar nelerdir?

Evet güzel bir soru. Yunan felsefesinin insanlık tarihine yaptığı katkı; başka herhangi bir kültürün, düşüncenin, uygarlığın yaptığı katkıdan herhalde çok daha fazladır. Biz bugün muasır medeniyet, çağdaş medeniyet diye bir şeyler söylüyoruz. Cumhuriyet ve devletimizin kurucusu Atatürk de öyle diyor değil mi? Amaç olarak da bize muasır medeniyetin seviyesine yükselmeyi teklif ediyor veya bizden bunu istiyor.

Muasır medeniyet esas itibariyle Antik Yunan medeniyetidir. Şu dünyada başka medeniyetler de var mıdır? Mutlaka vardır. Mesela felsefe tarihçileri veya medeniyet tarihçileri veya tarih felsefecileri, örneğin Toynbee’sinden Hegel’ine kadar, birçok medeniyeti sayıyorlar. Haklılar da… Fakat benim şahsi görüşüm, birincisi, bugün artık tek bir medeniyetin olduğu yönündedir. Geçmişte birbirinden çok farklı olan Çin, Hint, Asur, Roma, Osmanlı medeniyeti olmuş olabilir. Ancak bugün dünya o kadar küçüldü ki, insanlar ve topluluklar birbirleriyle o kadar sıkı temas içindeler ki… Dolayısıyla bugün herkes herkesten ve herkes bazı yüksek medeniyetlerinden veya onların kavram ve kurumlarından o kadar çok etkileniyor ki… Dolaysıyla zaman içinde yavaş yavaş artık tek bir medeniyetin ya da en azından birçok kültür ama tek bir medeniyetin hâkim olduğu bir yere doğru gideceğiz.

Şimdi bugün Batı medeniyeti derken ben bunu kastediyorum. Tek bir medeniyet vardır. “Ee hocam, Çin medeniyeti?”, Çin medeniyeti de Batı medeniyeti içinde olacaktır gayet tabii ki. Japonlar da öyle olacaktır. Şimdi medeniyet derken, eğer medeniyetin bileşenleri evrensel birtakım kurumlar, çeşitli alanlarda; hukuk, siyaset, sanat, sinema, iletişim vs. koyacaksak… Şimdi dünyada yavaş yavaş Çin hukukuyla veya Japon ceza ve medeni hukukuyla Batı hukukunun arasındaki fark ortadan kalkacak ve de kalkmış. Veya Batı demokrasisi ile Doğu demokrasisi, aynı şekilde, birbiriyle temel değer, kurum ve ilkelerinde uyuşmak zorunda. Bütün bu sözleri söylememin nedeni şu: Batı medeniyeti yavaş yavaş “bütün dünya medeniyeti” haline gelmiştir veya gelecektir. Benim düşüncem budur. Hatta belki de gelmelidir. Batı medeniyetinin temelinde ne vardır peki? Esas itibarıyla Yunan medeniyeti vardır. Yani Yunan medeniyetinin temel kavram ve kurumları vardır. Peki nedir bunlar? 1-Akılcılık 2- Bilim 3-Doğa 4-Yasa 5-Sanat 6-Spor 7-Müzik… Teker teker saymama gerek yok, bu konu üzerinde saatlerce konuşabilirim. Başka medeniyetler de olmuş olabilir geçmişte, Doğuda veya Batıda vardır. Hatta bunlar içerisinde İslam medeniyeti, Hint medeniyeti, Çin medeniyeti diyebiliriz. Hiç itirazım yok. Belki Amerika söz konusu olduğu zaman Aztek medeniyeti, İnka medeniyeti, ki kullanılıyor da… Ama artık kavram Batı medeniyetidir.

Bu arada yeri gelmişken söyleyeyim; Batı medeniyeti artık Hıristiyan medeniyeti de değildir. Batı Medeniyeti deyince veya içimizde bir kısmı Batı medeniyetinin temelde bir Hıristiyan medeniyeti olduğu düşünerek, söyleyerek veya buna dayanarak ona karşı olumsuz birtakım tutumlar ve duygular yaratmaya çalışıyorlar. Batı Medeniyeti artık Hıristiyan medeniyeti değildir. “Hocam olur mu öyle şey?”. Batı medeniyetinin geçmişinde Hıristiyan medeniyetinden kalan ve gelen, şimdi de belli ölçüde yaşayan şeyler vardır, hiç şüphesiz. Ama artık Batı medeniyeti Hıristiyan medeniyeti değildir. Dikkat edin ikisi birbirinden farklıdır. Medeniyetin çok somut ürünleri ve göstergeleri vardır. Mesela sanat ve mimari alanında Batı medeniyetinin Hıristiyan tarihine ait göstergeleri nelerdir? Mimari alanda katedrallerdir. Reims Katedrali, Köln Katedrali, İngiltere’deki St. Paul Katedrali, Fransa’daki Notre Dame Katedrali… Şimdi Batı medeniyetinin sanatında kimse katedral yapıyor mu? Ne dediğimi anladınız mı? Şimdi bir tane katedral yapıyorlar, Barcelona’da, 150 seneden beridir. Ama o artık bir Hıristiyan katedrali olarak değil, bir gösteri, bir meydan okuma olarak yapılıyor bütün dünyaya. Dini bir amaçla yapılmıyor artık. O tamamen, istersen politik istersen medeni, bir meydan okuma olarak yapılıyor. Aynı örneği resimle ilgili olarak da söyleyeyim. Bakın (karşı duvara işaret ediyor), benim odamda görüyorsunuz. Arkada Leonardo var, şurada Michelangelo var, bunların Meryemleri var, İsa’nın haça gerilmesi var, bunların oradan indirilmesi var… Yani yüzlerce, binlerce, on binlerce Hıristiyan efsanesi ve Hıristiyan dininin temel olgusuyla ilgili resimler yapılıyor. Şimdi Batıda, herhangi bir sanat akımı içinde esas olarak Meryem, İsa resimlerini, çarmıha gerilme resimlerini veya Eski ve Yeni Ahit’ten hikayeleri konu edinen resimleri hiç görüyor musunuz? Ne dediğimi şimdi anlıyor musunuz? Eğitimde karşılığı var mı bu söylediğim şeylerin? Yani nasıl ki şu anda artık İslam medeniyeti de İslam medeniyeti değilse ama bazılarımız artık İslam medeniyetini yeniden canlandırmaya çalışıyorlar ve bu hiçbir bir işe yaramayacaksa, Batı medeniyeti de artık Hıristiyan medeniyeti değildir… Hıristiyan medeniyeti olmadığı için Batı medeniyeti diyorum zaten ben. Ve dikkat ederseniz ben, Batı medeniyetinin içerisinde sadece Batıyı değil, onun; dünyayı isterseniz kapsayan isterseniz her tarafına nüfuz eden çeşitli alanlarda hukuk, felsefe, ahlaktaki değerlerini de içine alıyorum ve onu da kastediyorum. Ve bir soru için epey fazla konuştum.