“Bizim halkımızın bir şeye para vermesi çok zoruna gidiyor.” demiştiniz. Sizce bu neden kaynaklanıyor? Deneyim neden önemsenmiyor?

Fakirlik. Bir insanda benim çok önemsediğim bir şey, gerçeği olabildiği gibi görmek. Yani lafı kolaydır ama kendisi çok zordur. Kendinizle de ilgili, hayatınızla da ilgili. Şimdi bir şeye bakıyorsunuz. Bir şeye baktığınızda gördüğünüz şey aslında bir yorumdur tabii ki. Yani sizin o güne kadar yaşadığınız şeyler; eğitiminiz, çevreniz vesaire vesaire. Fakat bunun bir illüzyon olması, yani tamamen yanlış ve hayalî sonuçlara da varmak mümkün.

Şimdi çocuk öyledir mesela. Çocuk olmak ne demek? Bakıyor, senin işte kutu gördüğün yerde o uzay gemisi görüyor veya araba görüyor. O da biliyor onun kutu olduğunu ama çok açık hayal gücü ve onu görüyor, onunla oynuyor saatlerce. Şimdi sen eğer oturup evde kutularla saatlerce oynarsan seni doktora götürürler yani. Çocukla yetişkin arasındaki fark bu. Şimdi bu hep övülür ya, “Efendim çocukların hayal gücü çok güzel, ne kadar güzel hayal gücü…”

İlber Ortaylı dediği için ben de bunu ondan alıntılıyorum yani, Türk toplumu biraz çocuk kalmış bir toplum. Yani hayallerde yaşıyor aslında. Ve şuna çok bozuluyor: Bir gerçeğin çıplak bir şekilde ortaya konması. Yani örneğin para bizde ayıplı konudur. Para konuşulmaz, para istenirken utanılır, para verirken gizli saklı verilir, paranın varlığı gösterilmez. En azından eskiden öyleydi. Para yani şeydir ayıp bir şey, saklanması gereken bir şey, gösterilmemesi, yokluğunun hissettirilmemesi falan filan. Bu aslında kötü değil. Materyalist olmayan bir toplumu gösteriyor bir yandan da.

Para önemsiz, para sanıldığı kadar önemli değil, diyen, aslında çok hoş bir toplum yapısı ama tabii şöyle bir ikilem var yani, hem bunu diyorsunuz hem de sonuçta kapitalist bir ülkesiniz. Kapitalizmin egemen olduğu bir ülke burası. Para ile yönetiliyor, her şey parayla ilgili. Yani buraya geldiniz işte, buraya gelmeniz para. Burada, işte elektrik yakıyorum, para. Her şey para sonuçta. Para ile ilişkisi olmayan hiçbir şey yok hayatımızda. Eğitim paralı, sağlık paralı, her şey paralı. Fakat bunu kabul edemedik hâlâ.

Tabii parasız olan bir şeyin de aslında mutlaka dolaylı olarak paralı olduğunu da anlayamadık. Yani bir şey size bedava veriliyorsa bu ya yalandır ki genelde öyle oluyor, arıyorlar sizi “Efendim 500 lira kazandınız.” diyor, hemen kapatın telefonu, değil mi? Yok böyle bir şey. “Eşyanın tabiatına aykırı.” diye bir laf vardır. Yok böyle bir şey, mümkün değil. Nasıl verecek sana o parayı? Dolayısıyla size bedava sunulan şeyler de paralıdır. Orada siz ürün oluyorsunuz. Hani çok meşhur laftır yani “Bir şey bedavaysa ürün sensin demektir.” Şimdi bu bir türlü kabul edilemediği ve anlaşılamadığı için hakkı gibi görüyor. Yani diyor ki “Ben bunu seyredebilirim. Niye? Bu benim hakkım.” Hayır, yani sen hiçbir şey vermediysen hiçbir şey de talep edemezsin. Şu anda herhalde Türkiye’de bedava olan tek şey biziz diye düşünüyorum. Yani YouTube’taki sizin bu içerikleriniz veya bir sürü insanın içeriği şu an bedava. Ama kazanım illa para olmak zorunda değil tabii; evet, sizin de başka bir beklentiniz var. Benim de herhalde başka bir beklentim var ki bunları yapıyorum. Bu aslında kabul edilse o zaman herkes daha rahatlayacak. Çünkü dünyadaki en gerçek şey paradır aslında bu arada. Hani hep şey denir ya “Para aslında yoktur efendim. O kafamızda.” falan. Bir yanıyla öyle, para diye bir şey aslında yok. Yani para bir kağıdın üzerine “Bu 100 lira.” yazıyorsun, veriyorsun halka, o da onun 100 lira olduğuna inanıyor. Yani ortak bir inançla ayakta tutulan bir şey. Yani yarın Amerika yok olsa Amerikan dolarının da hiçbir değeri kalmaz ortada. Neden? Çünkü onun arkasında Amerika var. Amerika’nın toplam üretimi, dünyadaki güvenilirliği vesaire vesaire. Fakat öyle ya da böyle bir yanıyla da en gerçek şey. Çünkü su içemiyorsunuz. Yani susadınız, o suyu bile… 50 kuruşa satılıyor değil mi? 50 kuruşla 2,5-3 lira arasında değişen bir parayı vermezseniz eğer adam size su vermiyor. Hayrattan falan içebilirsiniz ama yani paralı her şey. Dolayısıyla en gerçek şey para. Bunu kabul edemedikçe hep çocuk kalırsınız.